به گزارش قم نما به نقل از شفقنا قم ، حمید ضیایی‌پرور، کارشناس رسانه، در گفتگو با شفقنا رسانه به توضیح شکاف دیجیتال می پردازد و می گوید: شکاف دیجیتال به فاصله‌ای اشاره دارد که میان اقشار برخوردار از دسترسی و توان مصرف اینترنت و ابزارهای دیجیتال با سایر گروه‌های جامعه وجود دارد. بررسی‌ها و مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که این شکاف، ارتباط مستقیمی با شکاف‌های طبقاتی سنتی جوامع دارد. به عبارت دیگر، اقشار ضعیف و زیرطبقه متوسط جامعه، نه توان مالی دسترسی به ابزارهای دیجیتال را دارند و نه امکان بهره‌مندی از فرآیندهای دیجیتالی را. به ویژه افرادی که در روستاها و مناطق محروم شهری زندگی می‌کنند، از سطح دسترسی بسیار پایین به فناوری‌های دیجیتال برخوردار هستند.

این کارشناس رسانه همچنین به ابعاد بین‌المللی شکاف دیجیتال اشاره می کند و توضیح می دهد: شکاف دیجیتال تنها در سطح داخلی وجود ندارد، بلکه در سطح بین‌المللی نیز قابل مشاهده است. کشورهای محور و قدرتمند، فاصله‌ای قابل توجه با کشورهای پیرامون خود در زمینه دسترسی و بهره‌برداری از فناوری‌های دیجیتال دارند. در این میان، ایران نسبت به کشورهای پیشرفته جهان، از جمله اروپا و آمریکا، با نوعی عقب‌ماندگی دیجیتال مواجه است. این عقب‌ماندگی تنها محدود به کشورهای غربی نیست و حتی در مقایسه با برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز شکاف دیجیتال میان ایران و این کشورها مشهود است.

ضیایی‌پرور با اشاره به پیامدهای کاهش دسترسی مردم به فضاها و خدمات دیجیتال می گوید: طبیعی است که کاهش دسترسی مردم به فضاها و سرویس‌های دیجیتال، اینترنت و خدمات آنلاین، موجب محرومیت آن‌ها از آموزش، فرصت‌های کسب و کار و منابع درآمد می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که افراد در رقابت با سایر اقشار جامعه برای تأمین هزینه‌های زندگی و توسعه مهارت‌های شخصی خود با مشکلات جدی مواجه شوند. بدیهی است که شکاف دیجیتال، تقویت و گسترش فاصله‌های اجتماعی موجود میان اقشار مختلف جامعه را به همراه دارد.

وی درباره اهمیت دولت الکترونیک و خدمات آنلاین توضیح می دهد: با توجه به اینکه در دنیا بحث دولت الکترونیک مطرح است و اکثر دستگاه‌های دولتی و خدمات عمومی، خدمات خود را به‌صورت آنلاین ارائه می‌کنند، افرادی که به هر دلیلی، از جمله فقدان توان مالی یا کمبود سواد دیجیتال -شامل مهارت و توانایی استفاده از این فضاها- قادر به بهره‌مندی از این خدمات نیستند، طبیعتاً فرصت‌های رشد و توسعه خود را از دست می‌دهند.

این کارشناس رسانه به مشکلات اجرایی سیستم دولتی ایران اشاره می کند: زمانی که یک شهروند نتواند از خدمات آنلاین دستگاه‌های دولتی استفاده کند، ناگزیر به صرف زمان و هزینه بیشتری برای دریافت خدمات می‌شود و با سردرگمی و نارضایتی بیشتری نسبت به حاکمیت مواجه می‌گردد. این مسئله در سطح دولت‌ها نیز مشاهده می‌شود. در ایران، بسیاری از خدمات دولتی قابلیت ارائه به‌صورت الکترونیکی را دارند، اما به دلیل ساختار بروکراتیک و بدنه حجیم اداری، این خدمات هنوز به‌طور کامل دیجیتالی نشده‌اند.

او بر نقش شفافیت خدمات دیجیتال در کاهش فساد و رانت تأکید می کند و می گوید: شفافیت خدمات دیجیتال می‌تواند فرصت‌های رانت و سوءاستفاده‌های موجود را محدود کند و در صورت اجرای کامل خدمات آنلاین، بسیاری از کارکنان ممکن است با کاهش اشتغال مواجه شوند. به عبارت دیگر، ارائه آنلاین خدمات توسط نهادهای ارائه‌دهنده خدمات عمومی می‌تواند فرصت‌های برابر برای مردم ایجاد کند و فساد، رانت و سوءاستفاده‌های موجود در سیستم سنتی را کاهش دهد. این شکاف به خاطر منافع طبقه بروکرات هر روز بیشتر می‌شود و دولت باید تصمیم‌گیری کند. به نظر من، مرجع تصمیم‌گیری قوانین توسعه برنامه‌ای کشور است که باید نهادهای دولتی را مکلف کند تا سطح خدمات خود را ارتقا دهند.

ضیایی پرور معتقد است: «برخی از خدمات دولتی در ایران، مانند خدمات بانکی، به دلیل منافع مالی موجود، نسبت به دیجیتالی شدن پیشتاز بوده‌اند؛ اما بخش‌هایی دیگر، از جمله سازمان ثبت اسناد و املاک، شهرداری‌ها، ثبت احوال و سازمان تأمین اجتماعی، همچنان با عقب‌افتادگی دیجیتال مواجه هستند. بدنه بروکراتیک دولت به‌شدت در برابر دیجیتالی شدن مقاومت می‌کند و این مسئله باعث شده توسعه، پیشرفت و فرصت‌های شغلی جدید در جامعه از مردم سلب شود».

او درباره تاثیر فیلترینگ بر افزایش شکاف دیجیتال به ویژه نابرابری در دسترسی به منابع علمی معتبر و کیفیت آموزش می گوید: به گفته کارشناسان، فیلترینگ در ایران از ابتدا سیاستی اشتباه بوده و محکوم به شکست است، با این حال گروه‌هایی از آن سود می‌برند. یکی از این گروه‌ها که به آن «مافیای فیلترینگ» گفته می‌شود، حداقل ماهانه ۱۵ میلیارد تومان درآمد دارد. فروشندگان فیلترشکن در داخل ایران از طریق شبکه بانکی تراکنش مالی انجام می‌دهند. کارشناسان تأکید می‌کنند که دولت و حاکمیت از این موضوع مطلع هستند و بنابراین تا زمانی که این فروشندگان از فیلترینگ نفع می‌برند، این سیاست همچنان ادامه خواهد داشت. به گفته آن‌ها، افرادی که اقدام به فیلترینگ می‌کنند، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، آگاهانه یا ناآگاهانه، در یک تعامل اقتصادی با مافیای فیلترینگ قرار دارند و این مسئله ماهیتی سوداگرانه پیدا کرده است.

این کارشناس رسانه ادامه می دهد: فیلترینگ، به ویژه برای افرادی که به دنبال دسترسی به منابع علمی و دانشگاهی هستند، هزینه‌های دسترسی به اطلاعات را افزایش می‌دهد و امکان بهره‌مندی از آموزش‌های آنلاین و فرصت‌های کسب‌وکار را محدود می‌کند. پلتفرم‌های پرمخاطبی مانند اینستاگرام که امروز به یکی از اصلی‌ترین ابزارهای معیشت مردم تبدیل شده‌اند، بیش از ۵۰ درصد ترافیک اینترنت ایران را در اختیار دارند و فیلترینگ این فضاها، دسترسی شهروندان به منابع درآمدی و آموزش‌های شهروندی را دشوار می‌کند.

او تاکید می کند: میلیون‌ها کسب‌وکار در ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق این پلتفرم‌ها امرارمعاش می‌کنند و فروشگاه‌های فیزیکی نیز از صفحات اینستاگرامی به عنوان ابزاری برای کمک به درآمد و معیشت خود استفاده می‌کنند. علاوه بر این، این فضاها نقش مهمی در سرگرمی و اطلاع‌رسانی عمومی دارند. فیلترینگ چنین پلتفرم‌هایی تنها باعث افزایش هزینه‌های عمومی و محدود شدن فرصت‌های اقتصادی و آموزشی برای مردم می‌شود.

ضیایی پرور در پاسخ به این پرسش که چه سیاست‌ها و راهکارهایی می‌تواند به کاهش شکاف دیجیتال کمک کند، می گوید: لازم است برنامه‌ای ملی در حوزه کاهش شکاف دیجیتال در قالب برنامه‌های توسعه کشور تدوین شود تا همه دولت‌ها موظف به اجرای آن باشند. در حال حاضر چنین برنامه‌ای وجود ندارد و حتی اگر موضوعاتی به‌صورت سالانه یا در بخشی از برنامه‌های پنج‌ساله درج شود، اراده لازم برای اجرای آن دیده نمی‌شود. نبود یک متولی مشخص در این حوزه موجب شده است که سیاست‌ها در مرحله تدوین باقی بماند و به مرحله اجرا نرسد.

اخبار مرتبط