به گزارش قم نما به نقل از ایرنا قم ، تپه قلی‌درویش، محوطه‌ای که تاکنون کمتر شناخته شده، نه تنها با ارزش علمی و باستان‌شناسی خود، بلکه به دلیل جایگاه مذهبی و فرهنگی‌اش، یکی از گنجینه‌های کم‌نظیر ایران به شمار می‌رود. این محوطه تاریخی، فرصتی نادر برای درک هویت دیرپای شهر قم و بازنویسی تاریخ آن فراهم کرده‌است.

روایت یک کاوش باستانی

سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی تپه قلی‌درویش در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، درباره شروع تحقیقات گفت: تا پیش از آغاز کاوش‌ها، اطلاعات ما درباره محوطه بسیار محدود و غیرعلمی بود. همه چیز بر اساس روایت‌ها و منابع تاریخی بود و از منظر باستان‌شناسی قابل استناد نبود. پیش از ما، تنها کسی که محوطه را دیده بود، بان پرایس، باستان‌شناس آلمانی، بود که پیش از انقلاب به منطقه آمده و مقاله‌ای درباره آن منتشر کرده بود. ما حتی تصور درستی از آنچه قرار بود در این محوطه رخ دهد نداشتیم. بخشی از زمین به آموزش رانندگی نیروی انتظامی اختصاص یافته بود، اداره اوقاف اسناد وقفی صادر می‌کرد و حوزه علمیه قصد داشت مجموعه‌ای آموزشی بسازد.

سیامک سرلک، افزود:با وجود این مشکلات، فصل نخست کاوش نتایج بسیار شگفت‌انگیزی به همراه داشت. آیت‌الله مکارم شیرازی اعلام کردند هیچ ادعایی بر زمین ندارند و طرح به عنوان پروژه پژوهشی ملی تصویب شد. از آن زمان تاکنون بیش از ۲دهه است که تیم پژوهشی ما درگیر کاوش‌هاست و یافته‌ها واقعاً برای همه شوکه‌کننده بود.

سرلک درباره اهمیت تاریخی یافته‌ها توضیح داد: مشخص شد که قم برخلاف تصورات قبلی، هفت هزار سال قدمت دارد و خاستگاه اصلی شهر همین محوطه است. قدیمی‌ترین سفال‌ها حدود پنج هزار و 500 تا هفت هزار سال پیش است و تداوم سکونت از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره سلجوقی ادامه داشته است. همچنین بقایای نیایشگاه‌هایی شناسایی شد که بیش از ۵۰۰ سال مورد استفاده بوده‌اند و این نشان می‌دهد این منطقه همیشه جایگاهی مذهبی داشته است.

با وجود اهمیت تاریخی و فرهنگی تپه قلی‌درویش، کارشناسان تأکید می‌کنند که تحقق اهداف حفاظتی و پژوهشی این محوطه تنها در صورتی ممکن است که نهادهای ذی‌ربط به‌طور مستمر و هماهنگ در عمل پای کار بیایند. همکاری میان سازمان میراث فرهنگی، شهرداری، اوقاف و دیگر دستگاه‌ها، تخصیص منابع مالی کافی، نظارت دقیق بر مرمت و حفاظت از لایه‌های باستانی و ایجاد زیرساخت‌های پایدار برای بازدید عمومی، پیش‌شرط موفقیت هر برنامه‌ای است. بدون این اقدامات عملی، برنامه‌ها و تفاهم‌نامه‌ها ممکن است محدود به شعار و اعلامیه‌های رسانه‌ای باقی بمانند و ارزش علمی و فرهنگی محوطه به‌طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگیرد.

Play

00:00

-00:12

Mute

Settings

PIPEnter fullscreenDownload

یافته‌های علمی و معماری

سرلک در ادامه گفت: ما حدود ۸۰۰ متر مربع بقایای معماری باستانی کشف کرده‌ایم که پیش از این ناشناخته بود. این یافته‌ها توجه محافل علمی بین‌المللی را جلب کرده و در برخی کتاب‌های مرجع باستان‌شناسی، نزدیک به ۲۳ صفحه به یافته‌های ما اختصاص یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از سنت‌های سفالی و معماری این محوطه در دیگر نقاط خاورمیانه سابقه ندارد و برای بازنویسی تاریخ منطقه اهمیت بالایی دارد.

وی تأکید کرد: این محوطه نه تنها ارزش علمی و پژوهشی دارد، بلکه می‌تواند محور گردشگری تاریخی–مذهبی قم باشد. تپه قلی‌درویش در کنار مسجد جمکران و دیگر اماکن مذهبی واقع شده و با معرفی مناسب، ظرفیت تبدیل شدن به مقصدی جهانی را دارد.

قرار گرفتن تپه قلی‌درویش در کنار مسجد جمکران، ظرفیت ایجاد محور گردشگری ترکیبی مذهبی–تاریخی را دارد که می‌تواند قم را به مقصدی جهانی تبدیل کند.مرمت، بهسازی و فراهم‌سازی زیرساخت‌های بازدید عمومی، شرط اصلی بهره‌برداری از این گنجینه تاریخی است و بدون اقدام عملی، توافق‌ها تنها روی کاغذ باقی خواهد ماند.

اقدامات حفاظتی و بهسازی

اخیراً تفاهم‌نامه‌ای سه‌جانبه بین شهرداری، سازمان اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی استان منعقد شده است تا بهسازی و مرمت محوطه انجام شود و امکان بازدید عمومی فراهم شود. این تفاهم‌نامه در صورتی که فقط در روی کاغذ نمانده و اجرایی شود می تواند نقطه شروعی هرچند کوچک برای معرفی گسترده محوطه به مردم و گردشگران است و به حفاظت از لایه‌های باستانی آن کمک می‌کند.

بازدید وزیر میراث فرهنگی و برنامه‌های ثبت جهانی

در ادامه روند توسعه محوطه، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سید رضا صالحی‌امیری، در سفر خود به قم در ۱۳ شهریورماه از تپه قلی‌درویش بازدید و برنامه‌های وزارتخانه برای ثبت جهانی محوطه و توسعه گردشگری آن را اعلام کرد.

صالحی امیری افزوده‌بود:‌ با سازمان اوقاف و امور خیریه برای واگذاری این مجموعه به منظور ثبت جهانی رایزنی می‌کنیم و مقدمات آن باید هر چه سریع‌تر انجام شود. این مجموعه می‌تواند به مقصد گردشگری در سطح جهان تبدیل شود.

وی همچنین تاکید کرد که محوطه مالک خاص ندارد و باید به مردم بازگردانده شود و از اختصاص اعتبار برای کاوش‌های جدید خبر داد.

تپه قلی‌درویش با قدمتی هفت‌هزارساله، چهره‌ای تازه از تاریخ قم آشکار کرده و نشان می‌دهد این شهر برخلاف تصور گذشته، ریشه در اعماق پیشاتاریخ دارد.یافته‌های معماری و سفالی این محوطه نه تنها در ایران بلکه در سطح خاورمیانه بی‌سابقه است و بازنویسی بخش مهمی از تاریخ قم را ضروری می‌سازد.

اهمیت تاریخی و مذهبی

تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تپه قلی‌درویش تنها محوطه‌ای در خاورمیانه است که دوره‌ای از تاریخ منطقه را آشکار می‌کند که پیش‌تر ناشناخته بود. قدمت هفت هزار ساله، بقایای نیایشگاه‌ها و تداوم سکونت از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره سلجوقی، آن را به نمونه‌ای کم‌نظیر تبدیل کرده است.

کارشناسان می گویند: این محوطه همچنین اهمیت مذهبی ویژه‌ای دارد. بقایای نیایشگاه‌ها و اطلاعات تاریخی نشان می‌دهد که منطقه از دیرباز جایگاهی آیینی داشته و در دوره ساسانی دست‌کم ۱۲ آتشکده در جمکران وجود داشته است. این تداوم مذهبی، همراه با ویژگی‌های علمی و معماری محوطه، آن را به یکی از گنجینه‌های ارزشمند فرهنگی ایران تبدیل کرده است.

ظرفیت گردشگری جهانی

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که تپه قلی‌درویش می‌تواند قلب گردشگری تاریخی–مذهبی قم باشد. قرارگیری محوطه در کنار مسجد جمکران و دیگر اماکن مذهبی، امکان ایجاد محور گردشگری ترکیبی فرهنگی و مذهبی را فراهم می‌کند. با معرفی علمی و تاریخی محوطه، مسیرهای دسترسی مناسب و برنامه‌های آموزشی، این تپه می‌تواند به یکی از شناخته‌شده‌ترین مقاصد گردشگری در ایران و جهان تبدیل شود.

حضور نیایشگاه‌های باستانی و تداوم آیین‌های مذهبی در طول بیش از پنج‌هزار سال، تپه قلی‌درویش را به حلقه‌ای پیونددهنده میان فرهنگ و مذهب در قم تبدیل کرده است.

چشم‌انداز آینده

سرلک در جمع‌بندی اهمیت محوطه اظهار داشت:هدف ما این است که تپه قلی‌درویش نه تنها به مردم ایران بلکه به گردشگران جهانی معرفی شود. این محوطه قلب تاریخی شهر قم است و شایسته است جایگاه واقعی خود را در عرصه میراث فرهنگی و گردشگری بازیابد. با حمایت مراجع، شهرداری، سازمان اوقاف و وزارت میراث فرهنگی، امیدواریم این گنجینه ارزشمند در سطح جهانی شناخته شود و به مقصدی شاخص برای گردشگری فرهنگی و مذهبی تبدیل گردد.

برنامه‌ریزی برای ثبت جهانی این محوطه و بازگرداندن آن به مردم، گامی کلیدی برای معرفی قم به‌عنوان قلبی تاریخی–فرهنگی در ایران و جهان محسوب می‌شود.

تپه قلی‌درویش، با ترکیب ارزش‌های تاریخی، مذهبی و معماری، فرصتی نادر برای ایران فراهم می‌کند تا هم میراث فرهنگی را حفظ کند و هم ظرفیت گردشگری بین‌المللی خود را فعال کند. با بهسازی و معرفی مناسب، این محوطه می‌تواند به نماد تاریخی و فرهنگی استان قم و ایران تبدیل شود.

اخبار مرتبط